Steeds meer mensen kiezen ervoor om niet te gaan stemmen. Ze zetten constructies op met “een verblijf in het buitenland” of foefelen met doktersbriefjes. Allemaal typisch Belgisch, eigenlijk. Als je echt uit overtuiging of uit protest thuis blijft, dan doe je dat wellicht liever openlijk. Dan zeg je: de boom in, ik doe niet mee. Een visie die ik deel. Wat zijn de consequenties eigenlijk? In de praktijk.
De reglementering
De website van Binnenlandse Zaken vat de bestaande wetgeving mooi samen.
De vervolging en de straffen op het verzuim van de stemplicht worden geregeld in de artikelen 209 en 210 van het Algemeen Kieswetboek.
Een eerste niet gewettigde onthouding wordt gestraft met een berisping of een geldboete van 5 tot 10 euro (te vermenigvuldigen met 5,5), dus 27,5 tot 55 euro. Bij herhaling is de geldboete 10 tot 25 euro (= 55 tot 137,5 euro).
Indien de niet-gewettigde onthouding tenminste vier keer voorkomt binnen de 15 jaar, wordt de kiezer voor 10 jaar van de kiezerslijsten geschrapt en kan hij gedurende die periode geen benoeming, bevordering of onderscheiding krijgen van een openbare overheid. Het verzuim van de kiesplicht is echter slechts strafbaar, indien het om een niet-gewettigd verzuim gaat. De vrederechter is echter vrij in zijn beoordeling over wat als een gewettigd verzuim moet beschouwd worden en wat niet.
Binnen de acht dagen na de afkondiging van de verkiezingsuitslag, maakt de procureur des Konings de lijst op van de kiezers die niet aan de stemming hebben deelgenomen en van wie de verschoning niet is aangenomen. Uiteindelijk bepaalt het openbaar ministerie welke inbreuken zullen vervolgd worden.
De kiezer die de stemplicht niet vervuld heeft, verschijnt op eenvoudige oproeping voor de politierechtbank, die oordeelt zonder mogelijkheid van hoger beroep.
De praktijk
Op onze oproepingsbrief staat dat “de stemming” verplicht is en geheim. Dat verwijst naar art 62 van de grondwet. Daar beschrijft de wetgever hoe de samenstelling van de federale kamers dient te gebeuren. Deze verplichting om deel te nemen aan de stemming is bovendien ook vastgelegd in het Algemeen Kieswetboek.
Iedereen is in de praktijk verplicht zich op het kiesbureau aan te melden, maar door het geheime karakter van de stemming kan niemand controleren of je eigenlijk wel gestemd hebt. Een klein percentage van het kiesvee stemt blanco. Dat kan. Dus eigenlijk hebben we een opkomstplicht en niet zozeer een stemplicht.
Maar goed: stel dat je helemaal geen zin hebt om te gaan. Wat dan? Je overtreedt “de wet”, maar het gerecht moet wel de moeite doen om al die overtreders van allerlei pluimage te veroordelen. Dat is veel werk en de gerechtshoven hebben wel wat beters te doen.
Grondwetspecialist Paul Van Orshoven (KU Leuven) wordt hierover geciteerd in Het Nieuwsblad van 3 mei 2010. ‘Wie niet gaat stemmen, kan volgens de letter van de wet een berisping krijgen ofwel een boete van maximum 55 euro. Als je in vijftien jaar vier keer niet bent gaan stemmen, word je zelfs beloond en krijg je een kiesverbod van tien jaar’, zegt Van Orshoven. ‘Met andere woorden: niet gaan stemmen blijft in de praktijk gewoon onbestraft. De parketten vervolgen zelfs niet meer, simpelweg omdat ze andere prioriteiten hebben.’
‘De wet die hiervoor van toepassing is, stelt zo weinig voor dat zelfs de toepassing van die wet betekenisloos zou zijn’, meent professor Van Orshoven.
Let op: af en toe zou het gebeuren. Dan is er een gerechtshof dat effectief tot de vervolging over gaat, maar meestal gebeurt het niet. Ik heb nog nooit gehoord dat iemand veroordeeld werd omdat hij/zij niet is gaan stemmen. De laatste keer dat ik zelf ben gaan stemmen, kan ik mij nauwelijks nog herinneren. Sinds ik de stemgerechtigde leeftijd bereikt heb (ondertussen al ruim twintig jaar geleden), ben ik al meer niet gaan stemmen dan wel. Ik denk niet dat ik al elektronisch gestemd heb, zelfs. En ik ben tot op heden nog niet beboet of veroordeeld. Dus ik geloof Van Orshoven wel wanneer hij zegt dat het niet gaan stemmen meestal onbestraft blijft. Zelfs dat je na 10 jaar een kiesverbod zou krijgen, dat durf ik te betwijfelen.
Tussen haakjes: ik ben ook nog nooit opgeroepen om te gaan “zitten”. Ik weet niet of er een relatie tussen beide is (“we zullen die maar niet vragen, want dat is een dwarsligger”), maar moest het zo zijn: dank u!
De boodschap
Stem niet, denk zelf.
Bronnen:
Analoog. 